Obraz autorstwa gpointstudio na Freepik
W Ziemi Świętej, pielgrzymując po różnych sanktuariach nieraz można napotkać habit franciszkański. Pielgrzymom aż podpada, jak często opiekunami sanktuariów są synowie św. Franciszka.
Zakonnicy w habitach franciszkańskich, nie tylko opiekują się miejscami świętymi, nie tylko są ich stróżami, ale zawsze zabiegali o to, żeby te miejsca związane z historią naszego zbawienia były udostępnione do kultu, do liturgii, do modlitwy pielgrzymom, aby tym samym stały się własnością Kościoła katolickiego. W tym celu, jeżeli nie otrzymali darowiznę to kupowali teren, czy w inny sposób otrzymywali upoważnienie i mandat opieki nad miejscami świętymi, miejscami związanymi z życiem i działalnością Jezusa Chrystusa.
Od pierwszych wieków chrześcijaństwa autentyczność miejsc świętych poświadczona nam jest jedynie przez to, że w tych miejscach budowano kościoły, tym miejscom oddawano cześć ze względu na Jezusa Chrystusa, ze względu na historię zbawienia. Kiedy franciszkanie w XIII w. przybyli do Ziemi Świętej, wiele z tych kościołów leżało odłogiem, opuszczonych; wiele z tych kościołów, które powstały już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, już było zrujnowanych. Opiekując się miejscami świętymi, wchodząc w posiadanie tych miejsc świętych, franciszkanie śladem pierwszych chrześcijan budują kościoły, i czynią to przez wszystkie wieki swojej obecności w Ziemi Świętej.
I choć franciszkanie zawsze dbali o budowę, rozbudowę, remont sanktuariów im powierzonych, to okres intensywnych prac przypada na pierwszą połowę XX w. Na początku wieku wybudowano bazylikę w Emaus, kaplicę II Stacji Drogi Krzyżowej w Jerozolimie, kościół św. Józefa w Nazarecie i bazylikę Getsemani nad skałą w Ogrodzie Oliwnym. W roku 1921 rozpoczęto budowę kościoła Przemienienia na górze Tabor. Prace trwały kilka lat. Poświęcono ten kościół w roku 1924. W tym samym roku wybudowano kościół Dobrego Pasterza w Jerycho.
Natomiast w Jerozolimie, nawiązując do tradycji z epoki rycerzy krzyżowych, odrestaurowano, odbudowano, rozbudowano sanktuarium Ubiczowania przy drodze Via Dolorosa – tam, gdzie rozpoczyna się Droga Krzyżowa. Prace trwały od roku 1927 przez dwa lata.
Nad Jordanem, tam gdzie tradycja wskazywała miejsce chrztu Pana Jezusa, wybudowano dwie kaplice w roku 1934. Franciszkanie opiekowali się tym miejscem aż do czasów II wojny światowej, kiedy zmieniły się układy polityczne. W tym samym roku wybudowano również kaplicę Prymatu, sanktuarium nad samym brzegiem Jeziora Galilejskiego, w miejscowości Tabgha. Kaplica powstała w miejscu pierwotnej, przy kamiennych schodach, które posłużyły do identyfikacji miejsca (według opisu pątniczki Eterii).
Przez wszystkie wieki franciszkanie razem z innymi wspólnotami chrześcijańskimi opiekowali się bazyliką Grobu Chrystusa łącznie z górą Kalwarią. W roku 1937 franciszkanie całkowicie przebudowali tę część kaplicy na skale Kalwaryjskiej, którą się opiekowali, czyli tę część, która należy do Kościoła katolickiego. Przy tym w renowacji nawiązali do pierwotnego wystroju, do wyglądu z pierwszych wieków chrześcijaństwa zdobiąc ściany mozaikami według sztuki i techniki rozwiniętej przez chrześcijan w wiekach bizantyjskich.
Gruntowne i dokładne badania archeologiczne przeprowadzono w miejscowości Ain Karem, w miejscu nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Dotychczas była tam tylko prowizoryczna kaplica. W latach 1938 – 1940 wybudowano tam całkiem nowe sanktuarium. Projekt wykonał włoski architekt Antonio Barluzzi. Ten sam architekt zaprojektował również sanktuarium w Betanii przy grobie Łazarza. Tam również po wykopaliskach archeologicznych powstał kościół wybudowany w roku 1952, a poświęcono go w następnym roku. Kościół swoją architekturą nawiązuje do grobowca rzymskiego. W następnych dwóch latach (1953-1954) wybudowano sanktuarium na Polu Pasterzy pod Betlejem.
W międzyczasie remontu wymagał kościół w Betfage, w miejscu, gdzie Jezus w Niedzielę Palmową wsiadł na osiołka. Gruntowną odbudowę kościoła – sanktuarium w Betfage na Górze Oliwnej franciszkanie przeprowadzili w roku 1954.
Na stokach Góry Oliwnej franciszkanie mieli dotychczas niewielką kaplicę zwaną Dominus Flevit na pamiątkę modlitwy i płaczu Jezusa nad Jerozolimą. W roku 1955 wybudowali nowe sanktuarium, nowy kościół, bardzo charakterystyczny w architekturze zaprojektowany również ten samego architekta Antoniego Barluzzi.
W Nazarecie, nad grotą Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny franciszkanie wybudowali w XVIII w. kościół. Został on wówczas wybudowany naprędce, bez konkretnego stylu, takie wówczas były warunki polityczno-gospodarcze. Kościół wymagał remontu, a przede wszystkim miejsce wymagało godniejszej świątyni. Przygotowywano się do tego przedsięwzięcia bardzo długo. W roku 1955 rozpoczęto zakrojone na szeroką skalę wykopaliska archeologiczne, które miały na celu stwierdzenie historii tego miejsca. Zburzono prowizoryczny kościół osiemnastowieczny z zamiarem wybudowania dużej, godnej tego miejsca świątyni. Projekt przygotował również Antonio Barluzzi. Wojna arabsko-żydowska w 1967 przeciągnęła budowę i realizację projektu. Od pierwotnego projektu architektonicznego później odstąpiono, budowa tak olbrzymiego obiektu i realizacja, wszystkie prace z tym związane przeciągały się. Ostatecznie do konsekracji nowej świątyni według nowego projektu doszło w dniu 23 marca 1969 r. Pamiętna jest wizyta papieża Pawła VI w nowej, niedokończonej jeszcze bazylice w Nazarecie, bazylice Zwiastowania N. M. Panny. W r. 2000 pielgrzymował do tej bazyliki Ojciec Święty Jan Paweł II.
W Jerozolimie w roku 1956 w dolinie potoku Cedron była powódź. Potok wprawdzie jest suchym korytem, ale kiedy spadnie gwałtowny deszcz, w korycie zbiera się woda. Mimo że zdarza się to bardzo rzadko, woda w r. 1956 osiągnęła wysoki poziom i zalała pamiątki historyczne, miejsca związane z historią naszego zbawienia. Na dnie doliny Cedron znajduje się grób Najświętszej Maryi Panny, aktualnie własność prawosławnych oraz grota Getsemani pod opieką franciszkanów. Po tym zalaniu jej wodą w roku 1956 dokonano najpierw kompleksowych badań archeologicznych, a potem renowacji i kompleksowej odbudowy tej groty. W Getsemani są czczone dwa miejsca: Grota i Skała. Grota to jest to miejsce, gdzie Jezus przyszedł z apostołami, według Ewangelii było to znane im miejsce, gdzie częściej przychodzili. Potem Jezus oddalił się, żeby się modlić a apostołowie pozostali w grocie. Miejsce modlitwy Jezusa – skała, była czczona już przez chrześcijan pierwszych wieków.
W roku 1957 inny kataklizm nawiedził Ziemię Świętą, przynajmniej niektóre jej okolice. Nad brzegiem Jordanu dało się odczuć skutki trzęsienia ziemi. Zostały poważnie uszkodzone kaplice upamiętniające chrzest Pana Jezusa. W roku 1957 gruntownie je przebudowano i odrestaurowano.
W Betlejem, w grocie Narodzenia nie można robić badań archeologicznych dlatego, że franciszkanie są tylko współgospodarzami i prawo status quo zabrania wszelkich prac archeologicznych. Jednak w latach 1963 – 1964 przeprowadzono dokładne badania w towarzyszących grotach, zwłaszcza tych przyległych od strony południowej do groty Narodzenia, gdzie wyłącznymi gospodarzami są franciszkanie. Zrekonstruowano historii tych grot: groty św. Józefa, groty Niewinnych Młodzianków i groty nazywane grotami św. Hieronima, który w Betlejem tłumaczył Biblię na język łaciński.
Przez wiele lat prowadzono prace wykopaliskowe w Kafarnaum, gdzie zidentyfikowano czczony w pierwszych wiekach chrześcijaństwa dom św. Piotra. Czczony dlatego, że w nim mieszkał Jezus. Prace są przygotowywane również po to, żeby znowu wskrzesić sanktuarium nad domem św. Piotra. Nowe sanktuarium zostało wybudowane i konsekrowane w roku 1990. Dalsze prace wykopaliskowe są w ostatnich latach wznowione.
W międzyczasie przez wiele lat prowadzono badania archeologiczne w ruinach sanktuarium Mojżesza na górze Nebo w Jordanii. W latach 60. i 70. kończono prace i cały obiekt przystosowano do zwiedzania i do kultu. A więc ruiny kościoła bizantyjskiego pozostały terenem wykopalisk, terenem archeologicznym, a jednocześnie stały się sanktuarium. Franciszkanie w tym miejscu według całkiem innej koncepcji przystosowali miejsce święte, pamiątkę biblijną, miejsce modlitw wczesnych chrześcijan do współczesnych wymogów. Archeologicznie są widoczne wszystkie elementy z historii, z przeszłości, a jednocześnie do sanktuarium pielgrzymują ludzie, przybywają pielgrzymi, aby się modlić, czytać Pismo Święte i wspominać Mojżesza-Prawodawcę. Franciszkanie opiekując się miejscami świętymi ciągle prowadzą jakieś prace remontowe, prace budowlane, ciągle jakiś obiekt wymaga remontu, wymaga odbudowy, przebudowy, dostosowania do nowych potrzeb, do nowych wymogów.
W roku jubileuszowym dwutysięcznym, ważnym wydarzeniem dla sanktuariów w Ziemi Świętej była pielgrzymka Ojca Święty Jana Pawła II. Odwiedził i modlił się w miejscach związanych z naszym zbawieniem i oczywiście odwiedził również te sanktuaria, które są pod opieką franciszkanów w Ziemi Świętej, którzy z ramienia Kościoła katolickiego byli na miejscu organizatorami pielgrzymki Ojca Świętego.