Obraz autorstwa Freepik
Liturgia wielkanocna często jest nazywana liturgią paschalną. Ma to głęboko biblijne uzasadnienie. Wydarzenia ostatnich dni życia Jezusa wiążą się ze świętem Paschy. Ostatnia Wieczerza jest przedstawiona jako uczta paschalna, a śmierć Jezusa na krzyżu ewangelista Jan interpretuje jako ofiarę Baranka Paschalnego.
Pascha to przede wszystkim było święto religijne Izraelitów we wszystkich pokoleniach i wiekach. Obchodzono je w każdych warunkach. Można powiedzieć, że w dramatycznych momentach historycznych tego narodu wiele rzeczy się zmieniało, wiele rzeczy inaczej interpretowano, pojawiały się różne święta, a inne szły w zapomnienie, ale Pascha zawsze pozostawała.
Ona jednoczyła naród wybrany, może również dlatego, że było to święto rodzinne, ale miało jednocześnie wymiar ogólnonarodowy, począwszy od świątyni w Jerozolimie. Czasem Paschę spożywała grupa zaprzyjaźnionych osób, tak jak na przykład Jezus z apostołami.
Pascha, zwyczaje z nią związane, ryt i liturgia świąteczna są integralnie złączone z wyjściem z niewoli egipskiej. Bibliści, historycy i historycy religii szukają prapoczątków tego święta. Aby te źródła odnaleźć, trzeba znać zwyczaje ludu izraelskiego.
Oczywiście już sama nazwa też wiele mówi. Najczęściej tłumaczy się, że Pascha, po hebrajsku pesah, znaczy przejście. Nazwa, tłumaczenie i znaczenie nie są całkiem jednoznaczne. Etymologii tego słowa należy szukać wśród czasowników, bo większość słów hebrajskich pochodzi od czasowników. Taka jest specyfika tego języka. Mówi to wiele o mentalności, kulturze tego ludu, ponieważ Semici pojmowali życie bardzo aktywnie.
Etymologii słowa „pascha” można doszukiwać się np. w słowie „kuleć” lub „skakać”. „Skakać” – znaczy również „przeskakiwać” i prawdopodobnie z tego pojęcia wzięło się określenie „przeskoczyć, przejść”. Przejść jakby do innej rzeczywistości, jakby do innego, nowego stanu bytu i stąd to potoczne znaczenie, które się przyjmuje – „przejście”.
Biblia ukazuje Paschę jako święto religijne, które swój początek ma w momencie wyjścia z niewoli egipskiej. Wśród kilku opisów Paschy, jakie odnajdujemy w Starym Testamencie, najbardziej znaczący zawarty jest w Księdze Wyjścia: „Powiedzcie całemu zgromadzeniu Izraela tak: «Dziesiątego dnia tego miesiąca niech się każdy postara o baranka dla rodziny, o baranka dla domu»” (Wj 12,3). Tak zainicjowana została pierwsza Pascha, kiedy Izraelici przygotowują się do wyjścia z Egiptu. Potem następuje drobiazgowy opis przygotowania: jaki ma być to baranek, jak go należy zabić, jak przygotować do spożycia: „Baranek będzie bez skazy, samiec, jednoroczny; wziąć możecie jagnię albo koźlę. Będziecie go strzec aż do czternastego dnia tego miesiąca, a wtedy zabije go całe zgromadzenie Izraela o zmierzchu. I wezmą krew baranka, i pokropią nią odrzwia i progi domu, w którym będą go spożywać. I tej samej nocy spożyją mięso pieczone w ogniu, spożyją je z chlebem niekwaszonym i gorzkimi ziołami” (Wj 12,5-8). I co bardzo uroczyście podkreślono: „Dzień ten będzie dla was dniem pamiętnym i obchodzić go będziecie jako święto dla uczczenia Pana. Po wszystkie pokolenia – na zawsze w tym dniu świętować będziecie” (Wj 12,14). W momencie, kiedy Izrael szykuje się do wyjścia, w chwili przejścia z niewoli egipskiej na wolność, wtedy zostaje ustanowiona Pascha.
Oczywiście jest to późniejsza, teologiczna interpretacja. Każde święto w pierwotnych religiach powstawało powoli, utrwalała się tradycja, przyjmowały się zwyczaje. Dany naród, społeczność odnajdywały jakiś moment, który należało czcić w naturalnym cyklu pór roku, zasiewu i żniw. Opis biblijny z Księgi Wyjścia przedstawia najstarszy znany ryt, tym niemniej jest to już rozwinięta i utrwalona tradycja obchodzenia Paschy.
W trakcie święta Paschy ofiarowano baranka, a mięso spożywano wspólnie z niekwaszonym chlebem, gorzkimi ziołami i winem. Czytano opis wyjścia z Egiptu i śpiewano psalmy.