Największą świętością narodu izraelskiego w jego historii w Ziemi Obiecanej była świątynia w Jerozolimie. Jednak zanim Salomon wybudował świątynię, w najstarszych przekazach historycznych jej rolę pełniła Arka Przymierza w przenośnym sanktuarium – Namiocie Spotkania.
Naród izraelski wyszedł z niewoli egipskiej pod wodzą Mojżesza. Bóg prowadził ich przez pustynię do Ziemi Obiecanej. W czasie tej wędrówki wydarzyło się coś niezwykłego. Tam na pustyni grupa uciekinierów i niewolników staje się zwartym i prężnym narodem. Narodem nie tylko w sensie etnicznym, ale również ludem zjednoczonym pod względem społecznym i religijnym. Na pustyni narodziła się religia narodu wybranego.
Także w historii innych wędrownych ludów i koczowników była znana idea przenośnego sanktuarium i posągu. Naród wybrany posiadał natomiast Arkę Przymierza, która stanowiła największą świętość powstającej społeczności.
Arka Przymierza jest również nazywana w Biblii Arką Świadectwa lub Arką Bożą. Miała kształt skrzyni, była pozłacana i przystosowana do przenoszenia (Wj 25,10-22; 37,1-15). Stanowiła centrum kultu w trakcie wędrówki Izraela przez pustynię do Ziemi Obiecanej.
Wspomina się o niej w wielu księgach biblijnych, jej idea funkcjonuje w licznych tradycjach i tekstach różnych epok. Arka Przymierza miała w jakiś sposób symbolizować samego Boga i Jego obecność wśród narodu wybranego.
Według przekazu biblijnego w skrzyni znajdowały się dwie kamienne tablice z przykazaniami (Wj 40,18-20; Pwt 10,5), a późniejsze teksty mówią, że była złożona tam również manna oraz laska Aarona (Hbr 9,4).
Szczegółowe opisy Arki Przymierza jeszcze bardziej potwierdzają ważność tego przedmiotu dla kultu i dla religii izraelskiej. Świętość, wielkość, niezwykłość i wyjątkowość są podkreślone przez wygląd Arki: była obita złoconymi blachami. Świadczy to o tym, że podczas jej przygotowywania nie szczędzono drogocennych materiałów (Wj 25,11-15).
Skrzynia była wykonana z drewna akacjowego (Wj 25,10), podobnie jak drążki do noszenia, a w namiocie spotkania wszystkie podpory i inne elementy konstrukcyjne (Wj 25,13.23.28; 26,15.26; 27,1.6n.). Było tak dlatego, że jedynym surowcem dostępnym na Pustyni Synajskiej jest drewno z tak zwanej akacji królewskiej. Rośnie ona powoli i długo rozwija niezbyt rozległą koronę, ale w kształcie, który nie pozwala niszczyć jej przez zwierzęta. Jednak gazele i kozy Beduinów zawzięcie ogryzają liście akacji, dlatego w obronie przed intruzami drzewo ma również kolce. Jej gałęzie służyły również jako opał dla Izraelitów wędrujących przez pustynię (por. Lb 15,32), chcących się ogrzać i przygotować posiłek. Z akacjowego drewna wykonywano również najbardziej potrzebne sprzęty.
Arka Przymierza w Namiocie Spotkania stała w najbardziej niedostępnym miejscu, w tzw. świętym świętych, gdzie wchodził tylko arcykapłan w najważniejsze uroczystości. W Dniu Pojednania arcykapłan skrapiał Arkę krwią zwierząt ofiarnych (Kpł 16,14-15).
Księga Jozuego opisuje, jak niezwykłe znaczenie miała Arka Przymierza w momencie wejścia do Ziemi Obiecanej. Jozue jest ukazany jako drugi Mojżesz. Tak jak wody Morza Czerwonego rozstąpiły się przed narodem wybranym, który wychodził pod wodzą Mojżesza z niewoli egipskiej, podobnie wody Jordanu rozstępują się, kiedy Izrael wchodzi pod wodzą Jozuego do Ziemi Obiecanej. Stało się to w tym momencie, kiedy w nurt rzeki weszli lewici niosący Arkę Przymierza (Joz 3,6-13). Także podczas zdobywania Jerycha – Arka była niesiona między zbrojnymi wojownikami, aż miasto upadło (Joz 6,6-14).
We wczesnych pismach chrześcijańskich symbol Arki Przymierza bardzo często jest interpretowany jako zapowiedź czasów zbawienia, Chrystusa lub Matki Najświętszej.