Obraz autorstwa 8photo na Freepik
Istota przykazań kościelnych sprowadza się do problemu: co sprawi człowiekowi większą trudność – rozpoznawanie czy może pełnienie woli Bożej.
Poznawanie woli Boga jest dla każdego człowieka podstawowym obowiązkiem, a jego spełnienie lub zaniedbanie decyduje o doczesnym i wiecznym losie człowieka. Stanowi o jego godności człowieka, przynosi człowiekowi zaszczyt.
Pan Bóg ujął swoją wolę także w postaci przykazań i błogosławieństw. Najważniejszym wśród nich jest oczywiście przykazanie miłości Boga i człowieka. Następnie są przykazania Dekalogu i wygłoszone przez Jezusa w kazaniu na górze osiem błogosławieństw. One jednak nie wyczerpują woli Boga.
Pan Bóg ujawnia swoją wolę także przez Kościół, wskazując za pomocą przykazań kościelnych, co w danym momencie dziejów z całego bogactwa Jego woli powinno być wydobyte, przemyślane, podjęte i praktykowane dla dobra danego człowieka, całej społeczności wierzących i świata. Patrząc od strony negatywnej można twierdzić, że przykazania kościelne są swoistą diagnozą Boskiego Lekarza ukazującą dręczące niedomagania, słabości i choroby pasterzy, wiernych i kościelne instytucje.
Niezależnie od tego, czy spojrzymy na przykazania kościelne od strony negatywnej czy też od pozytywnej, wniosek będzie tylko jeden: trzeba je zachowywać i to zachowywać na co dzień.
Katechizm Kościoła Katolickiego w p. 2041 przypomina, że przykazania kościelne odnoszą się do życia moralnego, które jest związane z życiem liturgicznym i czerpie z niego moc. Obowiązujący charakter tych praw ogłoszonych przez władzę pasterską ma na celu zagwarantowanie wiernym niezbędnego minimum ducha modlitwy i wysiłku moralnego we wzrastaniu miłości Boga i bliźniego. Są one następujące:
- W niedzielę i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych.
- Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.
- Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym przyjąć Komunię Świętą.
- Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach.
- Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła.
Na temat pierwszego przykazania kościelnego napisano przed miesiącem. Dziś, w kontekście zbliżającego się w liturgii okresu Wielkiego Postu i czasu Paschy, zatrzymajmy się przy drugim, trzecim i czwartym przykazaniu, które dotyczą postu i abstynencji, oraz komunii wielkanocnej.
(2) Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty
W drugim przykazaniu chodzi o nasze przygotowanie się do pełnego udziału w Eucharystii przez przyjęcie sakramentu pojednania, czyli przystąpienia do spowiedzi wielkanocnej, którą możemy odbyć od Środy Popielcowej do uroczystości Trójcy Przenajświętszej włącznie. Obecnie ta uroczystość jest już poza okresem wielkanocnym. Do roku 1970 kończyła oktawę uroczystości Zesłania Ducha Świętego należącą jeszcze do okresu wielkanocnego. U nas w Polsce z tej tradycji w dalszym ciągu jeszcze korzystamy.
(3) Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym przyjąć Komunię Świętą
Obowiązek ten określono na Soborze Lateraneńskim IV w roku 1215. Wówczas wierni bardzo rzadko przystępowali do Komunii Świętej, najczęściej raz w roku. Papież Innocenty III chciał wówczas utrzymać to minimum i dlatego zobowiązał katolików, aby w okresie Paschy przystępowali do Komunii Świętej. Obowiązuje to nas także obecnie i zadość czynimy temu obowiązkowi w tym czasie, jaki jest przewidziany dla spowiedzi świętej wielkanocnej. Oczywiście Kościół zachęca nas do częstego przystępowania do Stołu Pańskiego, bowiem pełne uczestnictwo we Mszy Świętej polega na przyjęciu Chrystusa w Eucharystii. Papież Jan Paweł II w odnowionym po Soborze Watykańskim Kodeksie Prawa Kanonicznego pozwolił nawet na dwukrotne przystępowanie do Komunii Świętej każdego dnia, ale przy ponownym przyjmowaniu Komunii Świętej zostaliśmy zobowiązani do uczestnictwa w całej Mszy Świętej.
(4) Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach
W odniesieniu do tego przykazania Episkopat Polski wyjaśnia, że wszyscy wierni winni czynić pokutę. Dla wyrażenia tej pokutnej formy pobożności Kościół ustanowił dni i okresy pokuty. W tym czasie każdy wierzący powinien szczególnie praktykować czyny pokutne służące nawróceniu jego serca.
Powstrzymywanie się od zabaw, jak to podkreśla Kongregacja Nauki Wiary, sprzyja opanowaniu instynktów i wolności serca. Powstrzymanie się od zabaw obowiązuje we wszystkie piątki i w okresie Wielkiego Postu. Zaś czynami pokutnymi są: modlitwa, jałmużna, czyli uczynki pobożności i miłości, umartwienie przez wierniejsze wykonywanie naszych obowiązków, wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post (raz jeden wolno nam najeść się do syta – pokarmy postne).
Czasem pokuty w Kościele są poszczególne piątki roku (z wyjątkiem tych piątków, kiedy w te dni przypadają uroczystości) i okres Wielkiego Postu. Wstrzemięźliwość („post jakościowy”, pokarmy bezmięsne) obowiązuje wszystkich, którzy ukończyli 14 rok życia we wszystkie piątki (z wyjątkiem uroczystości) i w Środę Popielcową. Post („post ilościowy”) natomiast obowiązuje w Środę Popielcową i Wielki Piątek wszystkich między 18 a 60 rokiem życia. W przypadku niemożliwości zachowania wstrzemięźliwości w piątek (np. zbiorowe żywienie) domaga się od nas podjęcia innych form pokuty (np. pomoc materialna, finansowa na rzecz ubogich).
Drogi Czytelniku, życie ludzkie jest jak może – ciągłe w nim przypływy i odpływy. Zadaniem człowieka na ziemi jest kroczyć ciągle naprzód, nie stawać, nie zatrzymywać się w miejscu. Postęp i rozwój na każdym polu, we wszystkich dziedzinach. Byle się nie dać zdystansować innym, byle nie pozostać w tyle. Jakimż absurdem wydają się niektórym słowa Chrystusa: „Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie się jak dzieci, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego” (Mt 18,3). Lub słowa Boże: „Nawróćcie się do Mnie całym swym sercem, przez post i płacz, i lament. Rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty! Nawróćcie się do Pana, Boga waszego! On bowiem jest litościwy, miłosierny, nieskory do gniewu i bogaty w łaskę” (Jl 2,12-13).
Przykazania są drogowskazami, wskazującymi drogę do Pana i drugiego człowieka. Oby refleksja nad nimi oraz odczytanie ich na nowo i dogłębnie pomogło każdemu katolikowi spotkać Go na wielkopostnych i wielkanocnych ścieżkach życia.
U progu Wielkiego Postu, zanurzmy w strumieniach Krwi i Wody siebie samych, naszą Ojczyznę, Kościół święty i cały świat, by dla zasług bolesnej męki Jezusa uprosić łaskę poznania tragedii grzechu i moc wyrwania się z jego niewoli ludziom żyjącym obojętnie wobec wiary, oziębłym, błądzącym, pogrążonym w nałogach. Prośmy o wrażliwe sumienia dla ludzi żyjących w stanie łaski oraz o ducha współpracy z Tobą, Zbawicielu, w dziele ratowania zagubionych dusz dla wszystkich wiernych.